Pallas’ eekhoorn

De Pallas’ eekhoorn is een boomeekhoorn die oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt. De soort heeft zich nog niet permanent gevestigd in Nederland. Als dit wel gebeurt, zal hij waarschijnlijk de inheemse rode eekhoorn verdringen als gevolg van concurrentie. De Pallas’ eekhoorn kan schade aanrichten door de bast van bomen te strippen en beschadiging van dakconstructies van huizen en telefoonkabels komt ook voor. Daarnaast kunnen de eekhoorns drager zijn van parasieten die voor mensen zeer gevaarlijke ziekten kunnen overbrengen.

Hoe herken ik de Pallas’ eekhoorn?

De Pallas’ eekhoorn is een dagactieve boomeekhoorn. De rug en flanken hebben een olijfgroene tot bruine (agouti) kleur en de buik is vaak oranjerood. Meestal is de buik niet goed zichtbaar. De staart neemt bijna de helft van de totale lichaamslengte in beslag en is daarmee erg opvallend. Aan de voorkant is de staart olijfgroen tot bruin (agouti) en dit loopt over naar een opvallend grijs richting de achterste helft van de staart.

Een volwassen Pallas’ eekhoorn is 20 tot 26 cm lang van kop tot romp. Dit is vergelijkbaar tot iets groter dan de inheems rode eekhoorn. De staart van de Pallas’ eekhoorn heeft een lengte van tussen de 16 en 20 cm. Het gewicht van een volwassen dier varieert tussen de 280 en 420 gram, wat vergelijkbaar is met dat van de rode eekhoorn.

Bij identificatie kan verwarring ontstaan met de inheemse rode eekhoorn. Een belangrijk verschil is dat de rode eekhoorn opvallende oorpluimpjes heeft en de Pallas’ eekhoorn niet. Een ander verschil is de kleur van de buik: bij de rode eekhoorn is deze wit; bij de Pallas’ eekhoorn (oranje)rood.

In Europa komen meer uitheemse eekhoornsoorten voor die ooit zijn ingevoerd als huisdier en later in de natuur zijn uitgezet of ontsnapt. De Amerikaanse voseekhoorn heeft zich nog niet gevestigd in Europa, maar in Nederland zijn wel enkele individuele dieren gesignaleerd. De Grijze eekhoorn heeft zich gevestigd in het Verenigd Koninkrijk en Noordwest-Italië. In Nederland zijn alleen enkele individuele dieren gesignaleerd. De Siberische grondeekhoorn heeft zich in Europa inmiddels gevestigd in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk en Italië.

Herkomst – Waar komt de Pallas’ eekhoorn vandaan?

Oorspronkelijk komt de Pallas’ eekhoorn uit Zuidoost-Azië, waar de soort voorkomt in Zuid-China, Taiwan, Noordoost-India, Bhutan, Bangladesh, Myanmar, Thailand, Laos, Cambodja, Vietnam en het Maleisisch schiereiland. In zijn natuurlijk verspreidingsgebied komt de eekhoorn zowel voor in tropische en subtropische loofbossen als in subalpine loof- en naaldbossen boven de 3.000 m. Via import als huisdier is de soort in Europa terechtgekomen. Door ontsnappingen en uitzettingen kunnen dieren in de natuur terechtkomen.

Verspreiding – Waar komt de Pallas’ eekhoorn voor?

Binnen Europa heeft de soort zich gevestigd in België, Frankrijk en Italië. In 2008 werd in Nederland een populatie ontdekt in de regio Weert. Tussen 2011 en 2015 zijn deze Pallas’ eekhoorns weggevangen, gesteriliseerd en vervolgens verspreid over verschillende dierentuinen in Europa. De soort komt nu waarschijnlijk niet meer voor in Nederland, maar recent (december 2023) is in de omgeving van Tilburg een exemplaar gesignaleerd. Qua klimaat, leefomgeving en voedselbeschikbaarheid zou de soort in een groot deel van Europa, inclusief in Nederland, kunnen vestigen.

Binnen Nederland kan de eekhoorn zich in alle bossen (loof-, naald- en gemengd bos) vestigen. Daarnaast kan de soort zich vestigen in landelijk en zelfs stedelijk gebied, zolang er voldoende voedsel en verblijfplaatsen zijn. Het liefst leeft de Pallas’ eekhoorn in gemengde bossen.

Verspreidingskaart Pallas' eekhoorn

Risico’s - Wat zijn de problemen?

De Pallas’ eekhoorn leeft in dezelfde gebieden als de inheemse rode eekhoorn, waardoor concurrentie om voedsel en ruimte kan optreden. In Frankrijk is geconstateerd dat de rode eekhoorn verdwijnt in gebieden waar de Pallas’ eekhoorn zich een aantal jaren heeft gevestigd. Ook in Japan, waar de Pallas’ eekhoorn ook als invasieve exoot wordt beschouwd, verdringt de soort plaatselijk de inheemse Japanse eekhoorn.

Vooral tijdens de winter, wanneer er weinig ander voedsel beschikbaar is, stript de Pallas’ eekhoorn de schors van bomen. Dit zorgt voor flinke schade aan bomen en vergroot tevens het risico op schimmelinfecties. Bovendien kan het ontschorsen (forse) economische schade als gevolg hebben, zowel voor bosbouw als voor agroforestry-systemen. Naast schade aan bomen in het bos wordt ook schade gemeld aan bomen in tuinen, dakconstructies van huizen, telefoonkabels en plastic leidingen in tuinen.

Naast de ecologische problemen en economische schade kan de Pallas’ eekhoorn ook een gezondheidsrisico vormen. Uit Japans onderzoek is namelijk gebleken dat de eekhoorns drager kunnen zijn van verschillende parasieten die zeer gevaarlijke ziekten kunnen overbrengen op mensen. Het gaat hierbij om de pest (Yersinia pestis), vlektyfus (murine typhus, Rickettsia typhi) en Japanse gevlekte koorts (Rickettsia japonica). Het is onduidelijk of de Pallas’ eekhoorns die in Nederland voorkwamen, ook drager waren van deze parasieten. Voor de zekerheid wordt geadviseerd om direct contact met deze dieren te mijden evenals plaatsen waar hun uitwerpselen liggen.

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Menselijk handelen zal geen grote rol spelen bij de verdere verspreiding van de soort, tenzij dieren bewust worden uitgezet of losgelaten. Natuurlijke verspreiding vanuit Belgische populaties kan wel plaatsvinden. Er zijn slechts enkele dieren nodig om een nieuwe populatie te vestigen. Met tijdige en gerichte bestrijdingsacties, zoals het wegvangen van dieren, kan eventuele verdere verspreiding voorkomen worden.

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Beheersing en bestrijding, maar met name (lokale) uitroeiing, van Pallas’ eekhoorn is erg lastig zodra de soort zich eenmaal gevestigd heeft. Er zijn grofweg twee opties bij de beheersing en bestrijding: afschot of vangen met vallen. Afschot kan erg effectief zijn, maar is ongewenst in gebieden waar ook rode eenhoorns voorkomen. Ook in stedelijk gebied mag niet geschoten worden. Als alternatief worden vaak vallen gebruikt met lokvoer. Gebruik bij voorkeur vallen die de eekhoorns levend vangen. Eventuele bijvangst (inclusief rode eekhoorns) dient uiteraard zo snel mogelijk vrijgelaten te worden. Regelmatige controle van de vallen is van belang. Aangezien de soort drager kan zijn van schadelijke parasieten, is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te nemen om besmetting te voorkomen.

Wat is diervriendelijk doden?

Om de lidstaten te ondersteunen bij die vraag, heeft de Europese Commissie een handleiding opgesteld, onder leiding van de IUCN: “Manual for the management of vertebrate invasive alien species of Union concern, incorporating animal welfare”. In dit naslagwerk zijn de internationale wetenschappelijke inzichten en adviezen van experts verwerkt. Het geeft onder meer voor 22 gewervelde dieren van de Unielijst een overzicht van:

  • Toe te passen technieken;
  • Kosteneffectiviteit van deze technieken;
  • De internationale standaarden en regelgeving;
  • Het kader ter evaluatie van de humaniteit van maatregelen.

Specifieke informatie over de Pallas’ eekhoorn vindt u op pagina 64-65 van de handleiding.

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

Pallas’ eekhoorn (Callosciurus erythraeus) staat op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemsesoorten. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast geldt voor lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt, om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.

In Nederland gold voor de Pallas’ eekhoorn al sinds 2011 een bezits- en handelsverbod met een overgangsregeling voor particulieren. Onder deze regeling mochten de dieren alleen gehouden mochten worden na registratie, sterilisatie of castratie en chippen.

Voor dieren gelden extra regels rondom beheersing en bestrijding van de soort. Wanneer wordt overgegaan tot het doden van een dier, dan dienen stress, pijn en onnodig leed bij het dier zo veel mogelijk voorkomen te worden. Andere soorten en de natuur mogen niet verstoord of beschadigd worden tijdens de beheersing, bestrijding of het doden van invasieve, exotische diersoorten (meer informatie hierover vindt u hier).

Voor diersoorten die op de Unielijst staan geldt dat men het dier mag houden totdat het sterft, mits aangetoond kan worden dat men het dier al had voordat de soort op de Unielijst werd geplaatst. Ook hier geldt dat de betreffende dieren niet mogen worden verhandeld, vermeerderd of verspreid worden. Meer informatie voor particulieren, handelaren, vissers, onderzoekers en dierentuinen of kinderboerderijen vindt u op de website van de RVO.

Waar vind ik meer informatie?

Leadfoto: Shutterstock

Gepubliceerd 20 december 2023